Wat je urine je kan vertellen over je gezondheid

Waarom produceert het lichaam urine?

Het urinewegstelsel bestaat uit de nieren, de urineleiders, de blaas en de plasbuis. Ze werken samen om afvalstoffen en medicatie uit je lichaam te filteren, de vloeistoffen in je lichaam te balanceren en hormonen vrij te laten om je bloeddruk te reguleren. De stoffen die je lichaam kwijt wilt, komen dan via de urine weer vrij. Volwassenen plassen gemiddeld twee liter urine per dag in drie tot acht toiletbezoeken, afhankelijk van hoeveel vocht er werd opgenomen. Normaal gezien heeft urine een lichtgele tot goudgele kleur. Die tint kan variëren door de concentratie van de urine of door externe omstandigheden.

Factoren die de kleur van je urine beïnvloeden

Een afwijkende kleur betekent niet altijd dat er iets mis is. Soms valt het aan doodgewone oorzaken te wijten:

• Schommelingen in je bloedsuikerspiegel als je diabetes hebt.
• Hormoonschommelingen (bijvoorbeeld bij zwangerschap of menstruatie)
• Voeding en hoeveelheid vochtinname.
• Bepaalde geneesmiddelen (kijk de bijsluiter na)

Mogelijke kleuren van urine

Lichtgeel

Je urine is lichtgeel of bijna kleurloos als je binnen een korte periode veel water drinkt. Dat wil zeggen dat er een lage concentratie van de nierkleurstof urochroom aanwezig is en je urine dus verdund is door de overmaat aan vocht. Er wordt soms gezegd dat lichtkleurige urine een teken is van gezondheid, maar dat is niet altijd zo. Het kan ook wijzen op slecht ingestelde diabetes of slecht werkende nieren. 

Donkergeel

Logischerwijs wil een donkere kleur dan zeggen dat je urine een hoge concentratie urochroom bevat. Dat komt door een tekort aan vocht na te weinig drinken of veel zweten. ’s Ochtends is een donkerdere kleur normaal omdat je ’s nachts veel zweet.

Troebel of schuimend

Wanneer je urine troebel is of schuimt, kan dit meerdere verklaringen hebben:

• Er zitten zoutkristallen of fosforzuur in je urine, maar dit kan geen kwaad.
• Pyurie: er zitten witte bloedcellen en pus in de urine en je hebt last van jeuk, branderigheid of pijn bij het plassen. Bloed in de urine is ook een mogelijk symptoom.
• Je hebt een infectie van de urinewegen of een blaasontsteking, wat vaak gepaard gaat met pijn bij het plassen en buikpijn.

Glomerulonefritis

In het geval van schuimende of troebele urine kan de oorzaak ook glomerulonefritis zijn. Dit is een zeldzame aandoening waarbij de filters in je nieren (glomeruli) ontsteken. Hierdoor worden afvalstoffen en overtollig water niet meer verwijderd. Daarnaast lekken er ook bloedcellen en eiwitten in de urine. Bijkomende symptomen zijn: bloed in de urine, vaak moeten plassen, opgezwollen gelaat, opgezwollen voeten en benen, kortademigheid en verlies van eetlust.

Wit

Als je urine wit uitslaat, kan je best een afspraak maken bij je dokter. Het kan wijzen op fosfaturie, wat betekent dat er een hoog gehalte aan fosfaatzouten aanwezig is. Fosfaturie is niet gevaarlijk, maar het kan wel irriteren en nierstenen veroorzaken. Een andere mogelijke oorzaak is chlyurie, een lekkage van het lymfestelsel naar de urinewegen of nieren.

Bruin

Bruine urine is een goede reden om naar de dokter te gaan als het een langere tijd aanhoudt. Het kan verschillende oorzaken hebben:

• Je urine bevat hemoglobine, spiereiwitten of andere afgebroken eiwitten.
• Je urine bevat bilirubine, een stof die vrijkomt bij de afbraak van rode bloedcellen. Dit kan wijzen op een leveraandoening.
• Bierbruine urine: geblokkeerde galwegen of hepatitis.
• Donkerbruine urine die naar ontlasting ruikt: een fistel.

Zwart

Een zwarte kleur betekent in de meeste gevallen dat er melanine (het pigment in je huid) wordt uitgescheiden. Het kan voorkomen wanneer iemand huidkanker heeft. Een andere mogelijke oorzaak is ochronose, een stofwisselingsziekte waarbij de kleurstof alkapton in de urine terechtkomt en huid, kraakbeen en bindweefsel zwart kleurt.

Grijs

Een grijsachtige tint is een teken van beginnende nierstenen. Het zijn dan de microscopische nierstenen die voor de grijze kleur zorgen. Je kan best je huisarts contacteren als je urine grijs is of een branderig gevoel hebt bij het plassen. Verder is het ook nodig om voldoende te drinken. Je kan citroensap in het water toevoegen om de steenvorming te remmen.

Rood

Je hoeft niet meteen te panikeren als je urine eens een rode kleur heeft; het wil niet altijd zeggen dat er bloed in zit (hematurie). De oorzaken kunnen dus onschuldig zijn, maar dat zijn ze niet altijd:

• Je hebt rode bieten of rode kool gegeten.
• Je hebt je maandstonden. 
• Blaas- of nieraandoeningen zoals: een blaas- of niertumor of een cyste.
• Een blaasontsteking of nierbekkenontsteking.
• Sikkelcelziekte of hydronefrose.

De oorzaken zijn dus erg uiteenlopend, maar je contacteert best je huisarts als je urine langdurig rood kleurt.

Paars 

Als je urine paars is, heb je misschien te maken met porfyrie. Dat is een overkoepelende term voor een aantal stofwisselingsziekten waarbij de aanmaak van rode bloedcellen is verstoord.

Hoeveelheid urine

Je produceert gemiddeld twee liter urine per dag. Als je veel meer urineert dan twee liter spreken we van polyurie. Als je minder dan 500 ml per dag plast, heet dat oligurie en bij minder dan 50 ml noemen we dat anurie.

Oorzaken van te hoge urineproductie (polyurie)

• Overmatig water drinken
• Alcohol
• Diabetes
• Overmatige inname van cafeïne
• Afwezigheid van het anti-diuretisch hormoon (ADH)
• Bepaalde nieraandoeningen

Oorzaken van te lage urineproductie (oligurie of anurie)

• Uitdroging
• Shock
• Nierfalen

Wanneer contacteer je best een arts?

Zoals je hierboven hebt gelezen, kan een afwijkende urinekleur soms wijzen op ernstige aandoeningen. Je kan best je dokter contacteren in een van de onderstaande situaties:

• Pijn of brandend gevoel bij het urineren.
• Langdurige aanwezigheid van bloed in de urine.
• Langdurige witte, troebele kleur.
• Andere symptomen.