Placebo’s en het placebo-effect: wat is dat?

Wat is een placebo?

Het woord ‘placebo’ is afkomstig uit het Latijn en betekent ‘ik zal behagen’. Het is een replica van echte medicatie, bijvoorbeeld in de vorm van een suikerpil. Het kan ook een injectie, operatie of zelfs een chirurgische ingreep zijn, zolang het maar geen medisch effect heeft op de patiënt. Degene die de placebo inneemt weet zelf niet dat het geen echt medicijn is, maar gaat ervan uit dat hij of zij een behandeling met werkzame stoffen krijgt. Er bestaat ook zoiets als een ‘onzuivere placebo’. In dit geval bevat het medicijn wel een werkzame stof zoals bijvoorbeeld vitaminen, maar de toegevoegde stof heeft niet het effect dat het echte medicijn zou bereiken.

Waarvoor dienen placebo’s?

Het klinkt als een vorm van misleiding, maar placebo’s hebben wel een praktisch nut binnen de wereld van geneeskunde. Wetenschappers gebruiken placebo’s bij experimenten voor geneesmiddelenonderzoek. Ze verdelen daarvoor de proefpersonen willekeurig twee groepen. De ene helft krijgt het echte medicijn en de andere helft (controlegroep) krijgt de placebo zonder dat ze weten wie wat krijgt. Meestal gaat het om een dubbelblind onderzoek waarbij de onderzoekers zelf ook niet weten wie de placebo’s krijgt omdat dit de resultaten anders zou beïnvloeden. Op het einde vergelijken ze de resultaten van de twee groepen om te kijken of het echte medicijn werkt. 

Het gebruik van placebo’s als medische behandeling is omstreden vanwege ethische afwegingen. De argumenten binnen deze discussie liggen vaak in de lijn van ‘Mag een dokter tegen de patiënt liegen?’ en ‘Wat met negatieve bijwerkingen van placebo’s?’ Een pro-argument zou dan kunnen zijn dat placebo’s een goed middel zouden kunnen zijn om verslavende medicatie af te bouwen. 

Het placebo-effect

Wanneer men over het ‘placebo-effect’ spreekt, gaat het over de reactie van diegene die de placebo heeft ingenomen. Die kan mentaal of fysiek zijn. De resultaten van onderzoek over dit effect zijn nog niet heel bevestigend, maar er zijn vermoedens over een link tussen de lichaam en geest. Het effect zou te maken kunnen hebben met de verwachtingen van de persoon. Als hij of zij verwacht dat het medicijn bijwerkingen teweegbrengt, ontwikkelt het lichaam deze bijwerkingen zelf. Hoe sterker deze verwachting, hoe groter de kans is dat de bijwerkingen optreden. Die bijwerkingen kunnen zowel positief of negatief zijn. De verwachtingen kunnen ook door bepaalde factoren beïnvloed worden.  Zo kan een goede relatie met de arts ervoor zorgen dat de patiënt meer vertrouwen heeft in de werking van het medicijn. Al deze psychologische mechanismen liggen mogelijk aan de basis van het placebo-effect.